KARDES KATLIAMI

Sevgili tarihseverler,bugün yine az bilinen ve hakkında çok yorum yapılan-tabiiki bilmeden- bir meseleyi de kaynaklar ışığında sizlere açıklamaya çalışacağız.Fatih Sultan Mehmed Han neden kardeş katlini uygulamıştır?Bunun şer’i bir dayanağı var mıdır?Bu sorulara bu yazımızda cevap bulacağınıza inanıyoruz.

Her zaman söylediğimiz gibi tarih kaynak ilmidir.Kaynaksız yazılan her türlü tarihi yazı hikaye olmaktan ileri gitmez.Fatih kanunnamesi’nde kardeş katli ile ilgili şu madde bizleri bu meseleyi araştırmaya yöneltti:”Ve her kimesneye evlâdımdan saltanat müyesser ola, karındaşların nizâm-ı âlem için katletmek münâsibdir. Ekseri ulemâ dahi tecviz etmiştir. Anınla âmil olalar”.

Evet kanun maddesi çok açık bir şekilde kardeş katline cevaz vermektedir.Ancak maddenin bir bölümünde bir konu varki buna ulema sınıfının da cevaz verdiğini söyler.Yani bu meselenin bir de şer’i tarafı vardır.Biraz sonra bahsedeceğimiz meselenin birçok ilme dayandığını sizler de farkedeceksiniz.O yüzden bu tarz meseleleri öğrenmek , öğrenirken de mutlaka kaynağından öğrenmek gerekir.Ayrıca komplike bir konu hakkında da avam yorumnlarından kaçınmak bizleri mesuliyetten kurtarır.

Evet,kardeş katli meselesinin şer’i dayanağı var mıdır?

Bunu açıklamadan önce İslam hukuku açısından ilgili maddeyi inceleyelim.İslam hukukunda üç çeşit suç ve ceza vardır:

1. Had Suç ve cezalarıdır:Hırsızlık (hadd-i sirkat),içki içmek (hadd-i şirb), yol kesmek (kat’-ı tarik), zina (hadd-i zina), dinden
dönmek (irtidâd) ve devlete isyan (bağy) suçlarından ibaret olan bu suçların, unsurları teşekkül ettiği takdirde,
tatbik edilecek cezaları Allah ve Resûlü tarafından tesbit edilmiştir.

2.Şahsa karşı işlenen cinayet suç ve cezalarıdır:Cezaları kısas veya diyettir. Bunların da çoğu cezalan, Allah ve Resûlü tarafından
tesbit edilmiştir

3.Tazir suç ve cezalarıdır:  Biraz önce zikredilen had veya cinayet gruplarına girmeyen (esrar içmek gibi) yahut girdiği halde o cezaların tatbiki için gerekli unsurlara sahip olmayan (üç şahitle isbat edilen zina suçu gibi) suç ve cezalardır. İşte bu bölüm­de ülü’l-emrin tesbit ettiği veya kadı tarafından takdir edilen cezalar tatbik edilecektir.

Bunların daha detaylı açıklamalarını fıkıh kitaplarından okuyabilirsiniz.Bizler şimdi kardeş katli meselesinin dayandığı bu temelleri açıklayacağız.

Kardeş katli meselesinin ilk dayanağı her hukuk nizâmında bulunan devlete isyan suçudur.Bağy suçunun unsurları, devlete (imama, sultana)karşı ayaklanmak, kuvvet kullanarak iktidarı ele geçirmeyi amaçlamak (muğâiebe) ve açık bir isyan kasdı içinde bulunmaktır.Bunları yapan kişi ya da kişiler bu suçu işlemiş sayılır.İsyan eden Padişahın kardeşi de olsa, şer’î hüküm değişmeyecektir.Meselâ Yavuz Sultân Selim’in,birisi Şi’îlerie ve bir diğeri de eşkiya ile ittifak ederek Devlete isyan eden ve bağy suçunda aranan şartlara uygun bir şekilde bu suçu işleyen kardeşlerine karşı olan tutumu, tamamen şer’îdir.

Meselenin ikinci dayanağı Siyaseten katl‘dir.Buna göre bağy suçu tam teşekkül etmeden idam cezası verilmez.Ancak unsurları tam teşekkül etmese de, kamu düzenini  bozan bazı hareket ve fiiller, Hanefi ve Hanbelî hukukçularının çoğunluğuna göre , ta’zîr yoluyla idam cezasının verilebilece­ği yönündedir  ki, buna siyâseten katl denmektedir. İşte Fâtih Sultân Mehmed’in “ekseri ulema tecviz etmişlerdir” diyerek ifade ettiği durum budur. Ancak bunun için de, fesadın tahakkuku hususunda kesin delillerin bulunması icabeder.